वमन हा मुख्यतः ‘कपहा’ च्या निष्कासनसाठी शुद्धीकरण प्रक्रिया आहे. ही एक वेदनारहित, औषधाला प्रेरित करणारी प्रक्रिया आहे, हे प्रक्रिया मुख्यतः वसंत ऋतू म्हणजेच फेब्रुवारी, मार्च. आणि एप्रिल महिना मध्ये करतात. वामन पद्धत अंतर्गत विषारी पदार्थ शुद्ध करते. हे हार्मोन म्हणून हार्मोन संतुलन प्रणालीवर कार्य करते.
वामन थायरॉईड ग्रंथीवर कार्य करते. हे सामान्य पातळीवर गुप्त इन्सुलिनला देखील पनक्रियास उत्तेजित करते, म्हणून पी.सी.ओ.डी. त्यानुसार कमी होते.
- औषधांच्या सहाय्याने उलटी करण्याचा खात्रीशिर उपाय म्हणजे वमन कर्म होय.
- वमन कर्म आवश्यकतेनुसार केव्हाही व निरोगी राहण्यासाठी वसंतऋतुत (फेब्रुवारी, मार्च, एप्रिल) करता येते.
- जुनाट सर्दी, धुळीची ऍलर्जी , न्युमोनिया, डांग्या खोकला, दमा, टिबी इत्यादी कफाच्या आजारासाठी वमन अत्यंत उपयोगी आहे.
- केस गळणे, चाई पडणे, अकाली केस पांढरे होणे, केस विरळ होणे इत्यादीसाठी खात्रीशिर उपाय होय.
- डोळ्यांमधून सतत पाणी येणे, झोपेतून उठल्यानंतर पिवळसर घाण येणे, डोळ्यांत खाज असणे, डोळे लाल होवून आग-आग होणे इत्यादी विकारांसाठी वमन खात्रीशिर उपाय.
- ब्लडप्रेशर (रक्तदाब), मधुमेह, कोलेस्ट्रॉल त्याचप्रमाणे शरिरात आलेले जडत्व, आळस, थकवा यासाठी वमन अत्यंत फायदेशिर आहे.
- त्वचेच्या विकारांमध्ये प्रामुख्याने सोरायसिस, इसब, पांढरे डाग (कोड), अंगावर गांधी उठणे, सतत अंगाला खाज येणे व स्त्राव येणे, त्वचेची आग-आग होणे इत्यादी विकारांमध्ये उपयुक्त.
- वंध्यत्व व गर्भसंस्कार यामध्ये स्त्री व पुरुष बीज शुद्धिसाठी वमन अत्यंत फायदेशिर आहे.
- स्त्री वंध्यत्वामध्ये प्रामुख्याने पी.सी.ओ.डी. (PCOD), अनियमित पाळी येणे, स्त्री बीजवाहिन्या बंद होणे (Tubal Block), स्त्री बीज वाढ न होणे (Anovulatory / Cycle) इत्यादी साठी वमनाने स्त्री शरिरातील संप्रेरक पातळी सामान्य होऊन फायदा मिळतो.
- पुरुष वंध्यत्वामध्ये शुक्राणूंची संख्या कमी असणे व शुक्राणुंची गती कमी असणे (ऑलिगोस्पर्मिया/आस्थेनोस्पेर्मिं ) साठी वमन अत्यंत उपयुक्त आहे.